Obserwacja zjawiska zakryciowego jest jednym z najbardziej niesamowitych widoków jaki może ujrzeć astronom amator. Ten dynamiczny, obserwowany “na żywo” spektakl na niebie stwarza niepowtarzalną okazję do poznania natury obiektów biorących w nim udział. Astronomowie zawodowi, we współpracy z miłośnikami astronomii, dostają za jednym razem ekscytujące możliwości badania ciała zakrywanego i zakrywającego . Jeśli więc pragniesz wnieść istotny wkład w rozwój nauki, zrobić coś sensownego w swoim życiu i zobaczyć widoki, których niewielu kiedykolwiek było świadkiem – wybierz obserwacje zjawisk zakryciowych!
Rozwinięciem tego tematu są artykuły Janusza Bańkowskiego:
ZJAWISKA ZAĆMIENIOWE I ZAKRYCIOWE- ZNACZENIE NAUKOWE
WYZNACZENIE ODLEGŁOŚCI KSIĘŻYCA OD ZIEMI NA PODSTAWIE OBSERWACJI ZJAWISKA ZAKRYCIA GWIAZDY
Poniżej zaprezentowane jest skrótowe zestawienie tego co możemy odkryć, wyznaczyć, poprawić lub zweryfikować obserwując te zjawiska:
Centralne zakrycia gwiazd przez Księżyc:
- badanie ruchu wirowego Ziemi i zmienności czasu trwania doby ziemskiej
- badanie ruchu orbitalnego Księżyca, poprawa elementów orbity Księżyca
- detekcja gwiazd podwójnych i wielokrotnych – ciasnych układów gwiazd nie do wykrycia metodami optycznymi
Brzegowe zakrycia gwiazd przez Księżyc:
- badanie figury Księżyca w jego obszarach okołobiegunowych – kształtu i wielkości gór, kraterów i dolin na Księżycu z precyzją sięgającą 20 metrów !
- badanie rozmiaru biegunowej średnicy Księżyca
- astrometria zakrywanej gwiazdy – kontrola lub korekta jej położenia i ruchów własnych
- detekcja gwiazd podwójnych i wielokrotnych – ciasnych układów gwiazd nie do wykrycia metodami optycznymi
- poprawa efemeryd całkowitych zaćmień Słońca – precyzyjniejsze czasy momentów poszczególnych faz zjawiska
- kontrola nachylenia osi ziemskiej w stosunku do płaszczyzny orbity
- badanie ruchu wirowego naszej Galaktyki (Drogi Mlecznej) – wynik dokładnej astrometrii zakrywanych gwiazd
Kilka słów wyjaśnienia co do dokładności amatorskich obserwacji zjawisk zakryciowcyh przy użyciu techniki wideo, która pozwala rejestrować obraz z szybkością 25 klatek na sekundę.
Odczytując moment zajścia zjawiska z dokładnością 1 klatki (0,04 s.) i uwzględniając średnią prędkość ruchu tarczy Księżyca względem gwiazd na poziomie 0,3″/sekundę, otrzymujemy dokładność położenia obiektu na poziomie 0,01″. Jest to błąd mniejszy niż niepewności pozycji gwiazd w katalogu astrometrycznym UCAC 3, która średnio wynosi około 0,03″.
Zakrycia asteroidalne (planetoidalne):
- dokładna astrometria – potwierdzenie położenia asteroidy na orbicie w przestrzeni, weryfikacja parametrów orbity asteroidy
- wyznaczanie profilu asteroidy (przekroju przez asteroidę w danej fazie), uzyskanie rozmiarów i modelu 3D asteroidy
- potwierdzenie lub korekcja okresu rotacji asteroidy
- detekcja podwójności asteroidy lub faktu posiadania księżyców przez asteroidę
- detekcja gwiazd podwójnych i wielokrotnych – ciasnych układów gwiazd nie do wykrycia metodami optycznymi
Dla przykładu: w roku 2016 tą metodą odkryto fakt podwójności dla 4 nowych gwiazd, separacje składników zawierały się w granicach 0,01″ do 0,211″.
Zakrycia gwiazd przez planety i księżyce planet:
- badanie atmosfer planet i szczątkowych atmosfer księżyców planet
- poprawianie astrometrii księżyców planet – badanie ich położenia na orbicie
- badanie rozmiarów i kształtu księżyców planet
Zakrycia gwiazd przez jądra kometarne:
- poprawianie astrometrii komet – badanie ich położenia na orbicie, poprawa elementów orbity komet
- wyznaczenie rozmiarów jądra kometarnego
Tranzyty planet wewnętrznych (Merkurego i Wenus) przed tarczą Słońca:
- pomiary długości jednostki astronomicznej
Całkowite zaćmienia Słońca:
- badanie wahania widocznej średnicy Słońca – określenie zmian klimatycznych na Ziemi na przestrzeni wieków
- pośrednio potwierdzenie figury Księżyca w jego obszarach okołobiegunowych (perły Baily’ego)
- badania nad wpływem zjawiska zaćmienia na lokalne warunki meteorologiczne (ciśnienie, temperatura i wilgotność powietrza, prędkość wiatru, etc.)
Całkowite zaćmienia Księżyca:
- badania zapylenia atmosfery ziemskiej – pomiar barwy i natężenie oświetlenia zaćmionego Księżyca
- obserwacja uderzeń meteorytów w powierzchnię Księżyca (bardzo rzadkie zjawisko)
Obserwacje pozycyjne (astrometria z precyzją lepszą niż 0.1″):
- poprawianie efemeryd pozycji ciał (głównie asteroid) w przestrzeni, poprawa elementów orbit tych ciał
- astrometria asteroid NEO (ang. Near-Earth Objects)- poprawa elementów orbit asteroid i komet potencjalnie kolizyjnych z Ziemią