Zakryciowe rekordy

Poniższe zestawienie zawiera dane o rekordowych obserwacjach zjawisk zakryciowych, podczas których zanotowano wartościowe wyniki.

ŚWIAT:

• pierwsza obserwacja zakrycia gwiazdy przez Księżyc – 5 lipiec 1623 r. wykonana przez I. Bullialdus (Boulliau) w Obserwatorium Paryskim. Tą gwiazdą była Spica – alfa Panny.
• pierwsza obserwacja brzegowego zakrycia gwiazdy – 1706 Jan 23 – by the Cassini’s and others  at Paris Obs. The star was 67 Tau, and 3 events were recorded – 2 D’s and an R against the bright limb. The R was clearly late (to be expected), and there are problems with the 2 D’s. Reliable occultation timings did not occur until after the mid 1700’s, when chronometers and reliable pendulum clocks had been invented.
• największa liczba kontaktów podczas zakrycia brzegowego (jedna grupa?) –
• Regulus, 1988 Nov 30, 587 events, beta Tau, 1987 Oct 12, 422 events

  – trzecie miejsce: 235 kontaktów – zjawisko miało miejsce w dniu 4 XII 1970 r. niedaleko Cape Canaveral na Florydzie, USA.
  Zakryciu uległa wtedy gwiazda o nazwie Tae, czyli ZC3126 (iota Capricorni) o jasności 4.8 mag.
  Faza Księżyca +29%, jego wysokość nad horyzontem 20°, bardzo duża wartość kąta CA równa 17.1°
  Wynik 36 obserwatorów wizualnych to znakomita jak na tamte czasy średnia wartość residuum: 0.133” ± 0.138”.
  

• Istnieje informacja o jeszcze większej liczbie zanotowanych kontaktów (301) podczas zakrycia gwiazdy Merope (ZC 545) w dniu 10 II 1973 r. Obserwacja wykonana przez 58 osób – dwie grupy obserwatorów na Florydzie  i w Teksasie.
• największa liczba obserwatorów podczas zakrycia brzegowego – Regulus, 1988 Nov 30, 78 observers, Spica, 1994 Feb 19, 70 observers, Spica, 1994 Nov 29, 55 observers
• najciemniejsza gwiazda zakryta brzegowo przez Księżyc – było to prawdopodobnie zjawisko zakrycia gwiazdy XZ 75176 (10.81 mag) z dnia 16 VIII 2009, obserwowane metodą wideo przez Jana Manka w Czechach przy pomocy teleskopu typu Newton 200/810 mm. Jan uzyskał 4 kontakty i doskonałą wartość średnią residuum: –0.020” ± 0.022”.

Profil Księżyca i naniesiony na niego wynik obserwacji “najciemniejszej” zaobserwowanej brzegówki.

• Drugie miejsce, czyli nieco jaśniejsza gwiazda – XZ 179173 (10.50 mag). W dniu 17 XI 2007 jej zakrycie brzegowe zaobserwował metodą video Kunio Kenmotsu z Japonii (16 km na SW od centrum miasta Okayama, w warunkach miejskich!) przy pomocy teleskopu SCT 200/1800 mm, uzyskując 6 kontaktów i bardzo dobrą wartość średnią residuum: –0.022” ± 0.21”. Faza Księżyca +44%, jego wysokość nad horyzontem 35°, wartość kąta CA równa 19.17°. Program Occult nie podał jaka jest najmniejsza możliwa średnica teleskopu przy obserwacji wizualnej tego zjawiska – ma ograniczenie do 35 cm średnicy lustra.
  

  ---

  Na trzecim  miejscu podium –  brzegówka gwiazdy  XZ 67911 (10.47 mag) obserwowana w dniu 17 IV 2010 metodą video przez H. Suzuki z Japonii (15 km na NE od centrum miasta Hamamatsu, w warunkach miejskich!) przy pomocy teleskopu SCT 250/1270 mm, zanotowano aż 12 kontaktów i bardzo dobrą wartość średnią residuum: –0.016” ± 0.08”.

  ---

  Prym w obserwacjach zakryć brzegowych słabych gwiazd wiodą obserwatorzy z Japonii oraz USA.
  W Europie jak dotychczas wydaje się że rekordowe obserwacje wykonali:

• Tim Haymes z Reading, UK,  obserwując brzegówkę gwiazdy XZ 226 (9.22 mag) podczas maksimum fazy całkowitej zaćmienia Księżyca w dniu 28 IX 2015 r. Obserwacja wykonana metodą wideo przy pomocy teleskopu Newtona 200/800 mm dała 4 kontakty i wartość średnią residuum: –0.035” ± 0.002”.
• Mirosław Krasnowski i Artur Wrembel –  w dniu 12 V 2005 r. zaobserwowali zakrycie brzegowe gwiazdy XZ 10260 (9.19 mag), przy fazie Księżyca +19%, jego wysokości nad horyzontem 14°, oraz wartości kąta CA równej 9.22°. Na dwóch stanowiskach, przy pomocy teleskopów SCT 250/2500 mm (2.39 km na S od granicy) oraz  SCT 150/1800 mm (1.37 km na S od granicy) i z zastosowaniem metody wideo, zanotowano aż 12 kontaktów i bardzo dobrą wartość średnią residuum dla całej obserwacji: –0.027” ± 0.014”. Co ciekawe program Occult podał, że przy tych parametrach jasności gwiazdy i kąta zakrycia CA, najmniejszym możliwym do obserwacji wizualnej będzie teleskop o średnicy lustra 30 cm.

• najciemniejsza gwiazda zakryta brzegowo przez zaćmiony Księżyc
  – XZ 135442 (11.0 – 11.1 mag) – podczas całkowitego zaćmienia Księżyca w dniu 25 V 1975 r. zaobserwował Richard Wilds (NO nr 1-5/1974) przy pomocy teleskopu 4″ f/8. Tylko dwa zjawiska (pierwsze D nie zarejestrowane, zaobserwowane kolejne R i D, następne zjawiska także nie zaobserwowane).
  
  – XZ 69715 (10.59 mag), zmienna o amplitudzie 0.12 mag – podczas całkowitego zaćmienia Księżyca w dniu 29 XI 1993 r. zjawisko to zaobserwował wizualnie Roger J. Venable z USA (18 km na S od miasta Augusta w Georgii) przy pomocy teleskopu Newtona 40/1800 mm, uzyskując 9 kontaktów i średnie residuum -0.077″. Obserwacja wykonana 9 minut po zakończeniu fazy całkowitej zaćmienia.

• pierwsza amatorska obserwacja tranzytu planety pozasłonecznej –  16 września 2000 (HD 209458 b)
• pierwszy podwójny tranzyt egzoplanety – Hubble Space Telescope (system TRAPPIST-1, maj 2016)
• pierwszy tranzyt planetarny obserwowany poza powierzchnią Ziemi – 03.06.2014, marsjański łazik Curiosity obserwuje przejście Merkurego na tle tarczy Słońca

• pierwsza obserwacja zakrycia asteroidalnego – 19.02.1958
  
  Pierwszą obserwację zakrycia gwiazdy przez asteroidę z wynikiem pozytywnym przeprowadzili Per-Ake Bjorklund and Svend Aage Muller z Malmo w Szwecji.  Zaobserwowali zakrycie gwiazdy SAO 112328 (8,2 mag, gwiazdozbiór Oriona) przez asteroidę (3) Juno , które trwało 7,2 sekundy. Pojawiły się jednak wątpliwości w odniesieniu do tej obserwacji – JOA 2014, No.4, p.9 oraz http://hvr.cz/doc-638/

Just to note the main conclusion of D. Herald’s article, the claimed 1958 Juno occultation was 3″ away from the now-known Juno ephemeris, too large to be a real occultation; the observers must have thought that a scintillation/seeing variation was an occultation, probably knowing that the asteroid and star were similar in brightness so that only a fading, not a complete disappearance, would occur. It was embarrassing to IOTA, as the discrepancy was pointed out by the MPC when we first provided our occultation results to them as astrometric observations, using HIP and TYC data for the occulted stars. So the real first observed asteroidal occultation was the one by (2) Pallas observed in India on 1961 Oct. 2; Herald provides much detail about the photoelectric and visual observations of the event in his JOA article. Although the 1958 Juno “occultation” must be wrong, it’s still in the AsteroidObservations.dat observed occultations database used by Occult 4.

– druga obserwacja –  zakrycie asteroidy (2) Pallas w dniu 10 II 1961 r ; Uttar Pradesh S.Ob. Naini Tal, Indie
– trzecia obserwacja –  zakrycie asteroidy (2) Pallas w dniu 02 VI 1973 r, USA, Kanada
– setna obserwacja – zakrycie asteroidy (521) Brixia w dniu 23 X 1989 ; C. Sauter i inni  ?
– tysięczna obserwacja – 02 XI 2006 r.

• pierwszy satelita planetoidy odkryty metodą obserwacji zakrycia
  
  
  In the 70’s or 80’s there were several claims to asteroidal moons from occultation events. However they were not given credence by the broader astronomical community because of the nature of visual observations. There have been several observations of asteroids with known companions. The first accepted discovery of an asteroidal moon was on 2017 Mar 14. The asteroid was 113 Amalthea, and a definite Miss observation between adjoining definite positive observations established the satellite.

  Prawdopodobnie miało to miejsce w dniu 12 października 1974 roku. Przy okazji grupowej obserwacji zakrycia brzegowego gwiazdy SAO 118338 na Florydzie, obserwatorzy zanotowali chwilę wcześniej bardzo krótki (0.7 s) spadek jasności gwiazdy  ZC 1281 zakrytej przez asteroidę (129) Antigone.Kolejne doniesienie sugerujące detekcję księżyca planetoidy metodą zakryciową pochodzi z raportu wizualnej obserwacji zakrycia asteroidalnego (6) Hebe w dniu 05 III 1977 r. wykonanej przez Paula D. Maley’a z USA, podczas której zanotował on 0.5 sek spadek jasności blasku gwiazdy.Pierwszego w pełni potwierdzonego odkrycia satelity asteroidy dokonała sonda Galileo podczas swojego przelotu obok asteroidy (243) Ida w dniu 28 VII 1993 r.Pełna lista asteroid podwójnych, wielokrotnych lub posiadających swój księżyc: http://www.johnstonsarchive.net/astro/asteroidmoons.html

• najkrótszy czas trwania zakrycia asteroidalnego – w dniu 23 maja 2006 podczas zakrycia gwiazdy TYC 0789-00349 przez asteroidę (11072) Hiraoka, Tony George z USA obserwuje spadek jasności o czasie trwania zaledwie 0,23 sek. Spadek jasności na 7 klatkach systemu NTSC. Planetoida ma 7,3 km średnicy. Tutaj fotometria zjawiska: http://spiff.rit.edu/richmond/occult/hiraoka_may2006/hiraoka_may2006.html 

POLSKA:

• pierwsza obserwacja zakrycia gwiazdy przez Księżyc –
• pierwsza obserwacja brzegowego zakrycia gwiazdy –
• najdalsze stanowisko obserwacyjne od granicy zjawiska podczas brzegowego zakrycia gwiazdy (is the greatest distance referred to the limb height at the moon, or the distance on the Earth’s surface, If the latter, the event will have been observed at far norther latitudes…) – zjawisko miało miejsce w dniu 16 III 1997 r. Obserwacje przeprowadzili Mieczysław Borkowski i Marek Zawilski. Granica zjawiska “0 km” przechodziła obok Pabianic, zaś stanowisko obserwacyjne, czyli PiOA na Pomorskiej 16 w Łodzi, znajdowało się na 16.50 km N od granicy zakrycia. Zanotowano serię 3 kontaktów.Zakryciu uległa wtedy gwiazda ZC 961 o jasności 6.3 mag na tle jeszcze jasnego nieba – Słońce na wysokości -9° pod horyzontem. Faza Księżyca +57%, jego wysokość nad horyzontem 56°, wartość kąta CA równa -1.3°.

• pierwsza obserwacja zakrycia asteroidalnego –
• pierwsza rejestracja tranzytu egzoplanety – 19 stycznia 2009 – Marcin Wardak